Bİ' FİLM ELEŞTİRELİM Mİ ?

Ülkemizde, her konuda ‘’eleştiren’’ insan bulmak kolaydır. Müzik eleştirmeni, tiyatro eleştirmeni, sinema eleştirmeni… Sayıca çoktur evet ama bunu gerçekten bilerek yapan, derine inebilen, inceliklerine hakim insan sayısı oldukça sınırlıdır. Sebebi belki bu anlamda eğitim veren kurumların kısıtlı oluşu, belki asıl amacın değerli eleştiri içeriği üretmek yerine popüler kültür içinde dikkat çekmek oluşudur. 

#BumerangDeneyimGunleri kapsamında sinema ile ilgili içerikler üreten ve kendini bu anlamda geliştirmeye açık olan bloggerlarımıza sinema eleştirisi yapmanın inceliklerini öğrenmeleri adına Sinematek’e götürdük. Sinema eleştirmenliği konusunda kendini kanıtlamış, pek çok yayında kendi imzasını taşıyan değerlendirmeleri ile yer almış Barış Saydam’ın rehberliğinde 10 bloggerımızla 4 saatlik bir workshop düzenledik.

Bir filmle ilgili değerlendirme yazacak olsam, herhalde aklıma hiç gelmeyecek detayların aslında zaten film analizinin olmazsa olmazları olduğunu görmek uzun sürmedi. Sinematek’te gerçekleştirdiğimiz workshop öncelikle film analizi yapmak için gerekli teknik bilgilerle başladı. Örneğin, bir film analizi yaparken öncelikle ‘’Anlam Katmanları’’nı incelememiz gerekiyormuş.

Anlam Katmanları kendi içinde kırılımlara sahip. (Göndergesel Anlam /Açık Anlam/Örtük Anlam/İdeolejik Anlam)

Anlam katmanlarına göre yaptığımız değerlendirmelerden sonra filmi mizansen açısından değerlendirmemiz gerekiyor. Mizansenin içine ışık, kostüm, renk, müzik gibi yan öğeler giriyor ki bu öğeler filmi bütün olarak etkilediği için büyük önem taşıyor.

Film analizi için bütün bu katmanlar, mizansen öğeleri gibi unsurları incelemek de yetmiyor elbette. Daha derine inebilmek ve okuyucuya görmediğini gösterebilmek için detaylı bir sinema tarihi bilgisi gerekiyor. Çünkü izlediğiniz  film yıllar önce çekilmiş bir filmden izler taşıyabilir…

Film analizini somutlaştırmak adına pek çok örnek izledik. Ancak workshop’un asıl konusu Alfred Hitchock sineması ve Shodow a Doubt filmi olduğu için Hitchock üzerinden ilerledik. Workshop öncesinde Shodow a Doubt filmini seyrettim ancak Hitchock sinemasının bu denli karakteristik özellikleri olduğundan haberdar değildim. İlginç detayları gözlemleme ve kıyaslama fırsatı buldum. Bunları da paylaşmak isterim. Bu bilgiler doğrultusunda Hitchock filmlerinizi izlemek farklı olacak eminim.

Öncelikle Hitchcock izleyici ile film karakteri arasında kusursuz bir özdeşleşme ister…  Ona göre siz filmle bir bütün olmalısınız. Çünkü onun asıl yönetmek istediği oyuncular değil seyircidir. Ona göre bu olayların mantıksal süzgeçten geçmesinden daha önemlidir.

Hitchcock’a göre görüntü karpostal gibi olmalıdır. Örneğin olay İsviçre’de geçiyorsa manzarada Alpler, ya da İsviçre’ye özgü diğer figürler yer alır. Kartpostal o kadar net ve güzeldir ki, akışı bozan leke de apaçıktır. Bu leke aynı zamanda kötü olayın da habercisidir. 
 İzleyicinin bunu bulması zor değildir. Zaten Hitchcock’un derdi de izleyicinin onu zor bulması olmaz. Onun için önemli olan izleyicinin tepkisidir.

Alışageldiğimiz mutlu sonlar da Hitchcock’a göre değildir. Olay örgüsü içinde iyi karakterin başına gelecek herhangi bir kötü olayın engellenip,mutlu sona ulaşmak esas değildir. Kötü olayın gerçekleşmesi engellenmez.
 
Ahmet ERTEN/2013